Dr. Sarah GURI-ROSENBLIT

Israil Açik Üniversitesi, Ramat-Aviv, Israil

Özet

Bu makale, bes uzak ögretim üniversitesinin (Ingiltere Açik Üniversitesi, Ispanya'da UNED, Almanya'da FernUniversitat, Israil Açik Üniversitesi ve Kanada'da Athabasca Üniversitesi) yenilikçi kümesi üzerine, kendi ulusal kurallari çerçevesinde, egilmektedir. Mukayese, alti parametreye iliskindir: (1) kayit gereksinimleri; (2) üniversitelerin ölçekleri; (3) üniverse seviyesinde uzaktan ögretim; (4) ögrenci müsteriler; (5) akademik özgürlügün irki özelligi (etigi); (6) akademik müfredatlar.

Girit

Uzaktan egitime iliskin son iki on - yil içindeki literatürün çogunlugu, uzaktan ögretim üniversitelerinin özel niteliklerini, geleneksel, klasik egitim kurumlariyla mukayeseli olarak vurgulamis ve birinci ile arasindaki benzerliklere isik tutmuslardir (Rumble & Harry, 1982; Sewart et al., 1983; Keegan, 1986, 1993; Holmberg, 1995; Smith & Kelly, 1987; Verduin & Clark, 1991; Moore & Kearsley, 1996). Ancak gerçek sudur ki, farkli UEÜ (Uzaktan Egitim Üniversitesi) lar arasinda anlamli ve önemli farklar mevcuttur, herbir UEÜ'nün kendi ulusal yapisi içindeki fonksiyonel rollerini ve akademik statüsünü kavramak üzere onlarin farkliliklarini gözlemlemek çok aydinlaticidir. Açik erisim gibi belli bir özellik, elitçi yüksek ögrenim sistemi içinde büyük bir devrim fikri, buna mukabil kütlesel veya evrensel erisimin desteginde faaliyet gösteren yüksek ögretim sisteminde sadece küçük bir degisim olusturabilir. Bu makalede, UEÜ'lerin herbirinin kendi yüksek ögretim sistemine getirdigi bazi yenilik ve bulus dereceleri, asagidaki alti parametre üzerinden incelenecektir: (1) kayit gereksinimleri; (2) üniversitelerin ölçekleri; (3) üniversite seviyesinde uzaktan ögretim; (4) ögrenci müsteriler; (5) akademik özgürlügün irki özelligi (etigi); (6) akademik müfredatlar.

Kayit Gereksinimleri

Derece seviyesinde üniversite egitimine erisimin, Ingiltere Açik Üniversitesi (UKOU), Israil Açik Üniversitesi (OUI) ve Athabasca Üniversitesi (AU) gibi UEÜ'lerin bazilari tarafindan, herhangi bir giris sarti konulmaksizin açilmasi, yetenege göre ve klasik tipte olan, üniversite faaliyetlerine tercihli kabul kavraminda kökten bir degisim meydana getirmistir. Ingiltere ve Israil'deki elitçi - yönelimli yüksek ögretim sistemleri kapsaminda özellikle devrimci idi. Kanada'nin AU'su da, UKOU ve OUI gibi, bir açik giris politikasi izlemektedir. Ancak Kanada'nin kayit - kabul ücretleri çok yüksek, ve bu açidan ABD'den sonra ikinci geldigi için, ve de AU nispeten küçük bir UEÜ oldugundan dolayi, açik kayit - kabulünün etkisi bir sekilde kisitlidir. Kanada da ABD gibi yüksek ögrenim için bir kitle katilim sistemi gelistirmistir. 1980'lerde ve 1990'larda Kanada'daki yüksek egitime katilim oranlari, Ingiltere'dekinin iki mislinden daha fazla idi (Tam olarak 1991, 1994). Açik kayit kabül politikasi, UEÜ'nin ondan yararlanisini hassas ve zayif bir konuma sokmustur. Açik kayit kabul politikasinin tabii sonuçlarindan bir tanesi, egitim baslangicindaki yüksek okuldan atilma oranidir.

UNED ve FernUniversitat, kampüs temelli klasik üniversitelerdekinin ayni kabul - çikis sartlarina bagli kalmaya karar vermislerdir. Böyle bir politika baslangiçtan itibaren onlarin konumunu zora sokmamis, talebelerinin egitimin ortasinda baska üniversitelere kayit nakletmelerini veya bunun tersini olanakli hale getirmistir.

Üniversitelerin Boyutu

UEÜ'ler dogalari geregi, çok sayida talebeyi alabilecek sekilde dizayn edilmis büyük üniversitelerdir. Ancak tabii ki boyut itibariyle farkliliklar göstermektedirler. Daniel (1996), 100.000'in üzerinde talebe kaydi yapmis olan UEÜ'leri mega - üniversiteler olarak tanimlamistir. Daniel, UEÜ'nün mutlak boyutunun, onun siyasi ve lojistik planlamasinin analizinde en önemli husus oldugunu öne sürmüstür. Belli ki uzaktan egitim kurulusunun hizmet ettigi toplum üzerindeki etkisi, onun mutlak boyutunun bir fonksiyonu olmayabilir, ancak daha ziyade onun toplam nüfusa oranla izafi büyüklügünün bir fonksiyonudur. Örnegin OUI, nispeten küçük bir UEÜ'dür, ancak onun yaklasik alti milyonluk Israil toplumuna nüfuzu, çok büyük UEÜ'lerin bazilarinin hiç de altinda degildir.

UEÜ'lerin boyutuna baska bir bakis yolu da, onlarin nisbi büyüklüklerinin, kendi ulusal yüksek ögrenim sistemlerindeki üniversitelerin norm büyüklügü ile mukayese edilmesidir. Süphesiz, UKOU'nun büyüklügü, Ingiltere'nin bir üniversitenin ne büyüklükte olmasi gerektigine iliskin geleneksel kavramindan ciddi bir sapma göstermektedir. Ross (1976), Ingilizlerin büyük üniversiteleri sevmedigini belirtmistir. Robbins Raporu 1963'te yayinlandiginda, Londra Üniversitesi haricindeki diger Ingiliz üniversitelerinin hiçbirisinin 10.000 den fazla ögrencisi bulunmuyordu. 1962'de tüm Ingiliz üniversiteleri yaklasik 130.000 kayit yapmis idi (Ross, 1976). Robbins Raporu, Ingiliz yüksek ögreniminin, gelecek on - yil içinde yaklasik 350.000 ögrenci alacak durumda olmasi gerektigini tahmin etmistir. Ingiliz baglaminda surasi açiktir ki, kapasitenin büyütülmesi, mevcut kuruluslarin anlamli büyütülmesinden ziyade, yeni üniversitelerin kurulmasini gerektirmekte idi. Onbinlerce ögrencinin kaydedildigi bir üniversite fikri, Ingiliz akademik kültürüne yabanci idi. Bu itibarla UKOU, Ingiliz yüksek ögretim sistemine devrim mahiyetinde bir olguyu tanitmistir. UKOU, Ingiltere'de simdiye kadarki en büyük üniversitedir. Ispanyol UNED de bir mega - üniversitedir, ancak o Ispanya'daki tek mega - üniversite degildir. Madrid Compultense Üniversitesi, UNED'den daha büyüktür. Alman FernUniversitat (FeU) büyük bir UEÜ'dir, ancak Almanya'daki en büyük üniversite degildir. OUI'nin durumu da ayni sekildedir.

Üniversite Seviyesinde Uzaktan Ögretim

Her bir yüksek ögrenim sistemindeki uzaktan ögretim üniversitesi kavraminin yenilik derecesi, her bir ulusal ortamda üniversite seviyesindeki uzaktan ögretimin geçmisi ile iliskilidir. Hem Ingiltere hem de Kanada, ondokuzuncu yüzyila kadar uzanan çok uzun bir yazisma yoluyla üniversite egitimi geçmisine sahiptirler. Ancak üniversitede uzaktan ögretimin, Almanya, Ispanya ve Israil'deki kavram ve uygulamasi 1960'in sonlarina gelinceye kadar, yeni ve devrimci nitelikte idi.

Komsusu Dogu Almanya'da ayni dönemlerde 54 üniversiteden 30'unun uzaktan diploma derece programlari sunmasina ragmen, Bati Almanya'da üniversite seviyesinde uzaktan ögretim 1960'lara kadar hiç uygulanmamistir (Bartels & Peters, 1986). Alman UEÜ'nün planlanmasi 1960'larin ortalarinda basladi. Müzakereler yillar aldi ve hiçbir netice çikmadan tamamlandi. Yenilikçi Alman UEÜ'sü FeU, sadece Bati Almanya Lander'lerinden birisinde, Kuzey Rhine - Westphalia'da kuruldu.

Ispanya 1970'lere kadar uzaktan egitim sistemine sahip degildi, ancak klasik üniversitelerde bir bagimsiz ders altyapisi sürdürdü. Bu ders yolu, iste çalismakta olan ögrencilerin, normal dershane saatlerini beklemeksizin, kendi kendine ders çalismalarini ve bitirme imtihanlarina girmelerini mümkün hale getirdi.

Bati Almanya ve Ispanya'da oldugu gibi, Israil'de de 1970'lerin baslarinda, üniversite seviyesinde ve herhangi bir egitim seviyesinde uzaktan ögretim, egitim kültürü ve akademik etige tamamen yabanci idi. OUI'nin kurulmasindan önce Israil'de, yazisma yoluyla egitim veren birkaç okulda sadece yabanci diller ögretiliyordu.

Ilginçtir ki, UNED, FeU ve OUI'nin planlayicilari, hükümetlerini, uzaktan egitim yoluyla üniversite ögretimimin büyük bir fikir olduguna etmek için UKOU modeline büyük ölçüde bel baglamislardi. UKOU'nun kendisi ise, Ingiltere'de mevcut uzaktan üniversite ögretimine iliskin eski geleneklerine bel baglamisti. Onun yeniligi, sonraki bölümlerde anlatilacagi üzere, diger baska özellikler ve boyutlar itibariyle de belirtildi, ancak uzaktan egitim fikrinin Ingiliz akademi çevrelerine tanitilmasinda herhangi bir öncelik talebinde bulunamadi

Talebe Mütterileri

Uzaktan egitim tanim olarak hemen hemen tamamen, 'kismi - zaman' (part - time) ders çalismasina dayalidir. Bu arastirmada incelenen UEÜ'lerin hepsi temelde 'kismi - zamanli' yetiskinleri içermektedir. 1970'lerde herbir ulusun yüksek ögrenim yapisi içinde böyle bir politikanin yenilikçilik derecesi, ülkeden ülkeye degisiklik göstermistir. Özellikle Ingiltere'de bu, klasik üniversite politikasindan son derece anlamli bir sapma olusturmustur. 'Kismi - zamanli' yetiskinler ikçin üniversite egitimi saglamakta UKOU'nun essiz rolü üzerinde, Perry (1976) tarafindan durulmustur. UKOU'ya karsi bazan yapilan elestirilere iliskin olarak, bunlarin gereksiz bir gelisme oldugunu, çünkü onun yapmis oldugu her seyin, uyumlu sekilde çalisan diger üniversiteler tarafindan da ayni sekilde gerçeklestirilebilecegini ifade etmistir. Perry, su fikri öne sürmüstür: "diger Ingiliz Üniversitelerinin 1969'da birer birer veya beraberce 'part - time' egitim alanina girmeyi ciddi sekilde tasarlamis olabilirlerdi fikri gerçekçi degildir. Öyle bir sey olmus olamazdi. Akademik çevrelerdeki hakim görüs, bu meselenin onlari ilgilendirmedigi, onun baskalarini ilgilendirmesi gerektigi seklinde idi. Egitim saglanmasindaki açigi sürdüren, iste bu görüs idi" (ibid, 5). UKOU, güçlü bir part - time hizmet temini sürdürmek amaciyla kurulmus bulunan politekniklerin tümünden fazla part - time yetiskini kaydetti. 1986 / 7 de, diger tüm Ingiliz üniversitelerindeki 6.100, tüm Ingiliz politeknik ve kolejlerindeki 27.100'ye mukabil, UKOU'ye 66.200 part - time birinci - sinif talebesi kaydedilmistir (Tight, 1991, 25).

Kanada, Ispanya, Almanya ve Israil'de, klasik üniversitelerdeki talebelerin çogunlugunun full - time'ci olmalarina karsin, part - time egitim, genel bir uygulama sekli olmustur. Son on yil içinde daha genç talebe müsteriler, denenmis UEÜ'lerin çogunu tercih etmistir. Çogu UEÜ'lerin ilk on yil içindeki asil hedef nüfusu, ikinci tans talebeleri olarak tanimlanmistir. Günümüzde bir çok ikinci tans talebesi, çetitli mesleki ve tahsi nedenlerden dolayi, uzaktan egitim üzerinden ders görmektedirler.

Akademik Özgürlügün Etigi

Akademik özgürlük, akademisyenlere ve profesyonellere verilen, arastirma ilgilerini uygun gördükleri sekilde karsilama ve uzmanlik alanlarinda istedikleri gibi ögretim yapma özgürlügü anlamina gelmektedir. Ancak arastirmaya ve ögretime uygulanan kalite mekanizmalarina iliskin farkli tutumlar bulunmaktadir. Okul çalismalarinin yayinlanmadan önce incelemeden geçirilmek üzere teslim edilmesi gerektigi husus çok fazla kabul görmekte ve uygulanmakta, ancak akademik ögretim nadiren mükemmel bir degerlendirmeden geçirilmektedir.

Ögretime iliskin olarak temel akademik özgürlük kavrami, belirli bir kurs veya dersanede devam eden seylerin, ilgili profesyonel egitmenin tek sorumlulugu altinda olmasidir. Bazu UEÜler, kendi ulusal yapilari çerçevesinde, egitim malzemeleri ve ögrenim / ögretim süreçlerinin kalitesini saglamak için kati kalite garanti prosedürleri belirlemek suretiyle, ögretimde yaygin akademik özgürlük etigine karsi bir tehdit olusturmuslardir. Klasik üniversitelerin çogunlugunun aksine, bir çok UEÜ'lerdeki akademisyenler tarafindan yazilmis ders malzemeleri, üniversite dahili ve haricindeki meslekdaslar tarafindan degerlendirilmekte ve yorumlanmaktadir. Belli ki, her bir ulusal yapi içinde akademik özgürlüge iliskin yaygin etik, her bir UEÜ'de kullanilan kalite mekanizmalarinin dogasini etkileyen önemli bir degiskendir.

UKOU, kendi kendine ders kurslarinin hazirlanmasinda ekip çalismasi modelini baslatan birinci kurulus olmustur (Perry, 1976; Harry, 1986). Konunun uzmanlari, egitim teknologlari, televizyon ve radyo profesyonelleri, yayincilar, hocalar ve gerektiginde digerlerinin dahil edilmesiyle, Çok uzmanlasmis görevlilerden olusan bir ekip kurulmustur. Ekip yapisi içinde, bir akademisyenin yazilari hem diger ekip üyeleri tarafindan ve hem de harici danismanlar tarafindan degerlendirilmektedir. Kurs - ekibi yaklasiminin küçültülmüs sekli, OUI ve AU tarafindan benimsenmistir.

Akademik özgürlügün etigine en fazla deger atfedilen ve neredeyse kutsal addedilen Almanya ve Ispanya'da, UNED veya FeU'daki profesörler tarafindan yazilmis ders malzemesinin degerlendirilmesinde kullanilan zorunlu normal kalite garanti prosedürlerinin gelistirilmesi, düsünülemeyecek bir sey idi (Guri - Rosenblit, 1993). Bu her iki UEÜ yazar / yayinci modelini kullanmaktadirlar (Smith, 1980). Bu modele göre bir fakülte üyesi tarafindan yazilmis olan malzemeler bir profesyonel yayinci tarafindan gözden geçirilir. Yayincinin yaptigi is, düzeltme okumasi, grafik ve plan ile desteklenmesi ile sinirli kalabildigi gibi, yazarin eseri özerinde önemli bir yeniden - yapilandirma çalismasini da içerebilir. Ancak UNED ve FeU'da bir yayincinin istihdam edilmesi bile mecburi olmayip, oldukça sik bulunan ve tavsiye edilen bir seydir. Akademisyenler ona karsi direnebilirler. Sonucunda da ögrenim malzemeleri önemsiz düzeltme ve kalite teminat prosedürlerine tabi tutulur.

Israil'in OUI'si, en marmasik durumla karsi karsiya kalmistir. Ögretimde Akademik özgürlügün etigi, Almanya ve Ispanya'dakine kiyasla, en çok Israil üniversitelerinde korunmakta ve degerli addedilmektedir. Ancak OUI, kurslarini gelistirmekte siki kalite ölçüleri olusturmaya karar vermis idi. OUI, küçük bir akademik görevli kadrosu çekirdegi üzerine temellendirilmis oldugundan, büyük ölçüde dis katki sahiplerine bel baglamistir. Kampüs - temelli Israil üniversiteleri ögretim üyelerinin bazilari, yazmis olduklari egitim metinlerinin kontrol ve elestiri prosedüründen geçirilmesine karsi isteksizlik duymuslar ve, OUI ile isbirligi yapmayi reddetmislerdir. Hatta bir kaçi alenen, böylesi kontrol mekanizmalarinin akademik özgürlük mefhumunun esasina açikça ters düstügünü iddia etmislerdir. Sonuçta OUI, derslerini yazacak harici ögretim görevlilerinin çalistirilmasinda zorluklarla karsilasmistir. Buna ek olarak, ders malzemelerinin kalitelerinin degerlendirilmesi için, siki bir sekilde kontrol edilen prosedürler üzerinde israr edilmesi, onaylanmis orta - seviyede kurslarin yaklasik % 30'unun basarisizliga ugramasi sonucunu dogurmustur (Guri - Rosenblit, 1997).

Kanada AU'si, kendikendine - ders malzemelerini kendisi üretmektedir; ancak ayni zamanda UKOU'nun ders kitaplarinin bir kismini satin almakta ve bir kisim Kanada ve ABD üniversiteleriyle bazi kurslarin gelistirilmesinde isbirliginde bulunmaktadir. AU, UKOU'nun kurs ekibi modelinin küçültülmüs bir versiyonunu olusturmustur. Kurs hazirlanmasinda egitim tasarimcilari önemli bir oynar ve aktif olarak yer alirlar. Birçok normal üniversitenin uzaktan ders almaya iliskin özel malzemeler ürettigi Kanada akademik kültüründe, AU için, kendi malzemelerini gelistirmek üzere, akademik özgürlük etigine gerçek bir tehditte bulunmaksizin, özel kalite prosedürleri olusturmak daha kolay olmus idi. Akademik konu uzmanlari gelistirme süreci zarfinda, kurs yöneticilerinden, egitim tasarimcilarindan, yayincilardan ve görüntü tasarimcilarindan büyük ölçüde yardim almaktadirlar. Onlar, Israil OUI'sinde oldugu gibi, diger akademisyenlerden, özellikle harici akademisyenlerden gelen degerlendirme ve elestiriye daha az maruzdurlar.

Akademik Müfredat

Yeni - tipte bir üniversitenin kurulmasi tabiatiyla, akademik müfredatinin yeniden gözden geçirilmesine iliskin beklentileri ortaya çikarmaktadir. Hemen hemen bütün yenilikler, üniversite müfredatini en genis anlaminda etkilemektedir. Yenilikler, programlarin muhtevasini, yapisini, ögretim metodlarini, ulastirma ortamini ve degerlendirme sekillerini etkileyebilmektedir. Neyin ögretildigi ve nasil ögretildigi arasinda tefrik yapilmasi gereklidir. Birçok UEÜ'den ilk beklentiler, ne ve nasil sorularinin her ikisini cevaplandirirken de, yenilikçi ve özgün olmalari olmustur. Umumiyetle DTU'larin çogunlugu, kurslarini seçerlerken oldukça muhafazakar olmuslar ve her bir ulusal yapi içinde klasik esdegerleri tarafindan verilen programlardan çok uzaga düsmeye cesaret edememislerdir. Bu devrimci etki, baslica, ders programlarinin ulastirma sistemlerini ve resmi yapilarini degistirerek ortaya konmustur (örnegin, kurslari modüllere veya ünitelere bölmek).

Bazi UEÜ'ler, akademik derecelerin yapisi ve muhtevasina yenilikler getirmislerdir. En dikkate çekeni olarak UKOU, modüler kredi sistemini kabul eden ilk Ingiliz üniversitesi olmustur. Perry (1976), 1970'lerdeki Ingiliz üniversitelerinin, kredi biriktirmeye iliskin olarak, dünyanin diger kisimlarina ayak uyduramadigini iddia etmistir. Bugüne kadar, Oxford veya Cambridge kolejlerinden bir tanesinde herhangi bir sahis, üç yillik ögretim süresince, eger var ise, çok az sayida imtihana girerek okuyabilir. Bu dönemin sonunda o sahis üç ila dört haftalik imtihanlara girecek ve makaleler yazacaktir; bunlar esas alinarak kendisine akademik derece verilecek veya reddedilecektir. Dünya üzerindeki üniversitelerin çogunlugu, UEÜ'ler de dahil olmak üzere, günümüzde kredi toplama sistemine göre çalismaktadirlar. Muhtelif yüksek ögrenim sistemlerinin kredi sistemleri arasinda büyük farkliliklar bulunmaktadir.

UEÜ'ler tarafindan sunulan akademik programlar ve dereceler arasinda da büyük farkliliklar vardir. Ingiltere Open University (Açik Üniversite), UNED ve FernUniversitat, bakaloryadan doktora seviyesine kadar dereceler veriyor iken, OUI ve AU son iki on - yil süresince sadece üniversite (undergraduate) derecesi vermistir. Halihazirda onlar, sinirli sayida master seviyesinde derece vermeye yönelik ögretim yapmaktadirlar.

Ilgili Yayinlar

Bartels, J & Peters, O. (1986) Alman FernUniversitat: Temel Özellikleri ve itlevleri. In: G. van Enckevort, K. Harry. & H. G. Shutze (eds.), Uzaktan Egitim ve Yetiskin Ögrenci, Herleen: Hollanda Açik Üniversitesi, 97 -110.

Daniel, J. S. (1996) Mega Üniversiteler ve Bilgi Ortami. Londra: Kogan Page.

Guri - Rosenblit, S. (1997) Israil Açik Üniversitesi'nde kalite teminat prosedürleri. In: A. Tait (ed.), Yüksek Ögrenimde Kalite Garantisi: Seçilmis Örnek Vaka Çalismalari, Vancouver: Ögrenme Toplulugu, 29 - 41.

Guri - Rosenblit, S. (1993) Uzaktan / açik ögrenim sistemleri arasindaki farkliliklar: Mukayese parametreleri, Uluslararasi Egitim Yayini, 39 (4), 287 - 306.

Harry, K. (1986) Ingiltere Açik Üniversitesi. In: G. van Enckevort, K. Harry & H. G. Schutze (eds.), Uzaktan Ögrenim ve Yetiskin Ögrenci, Herleen: Hollanda Açik Üniversitesi, 90 -97.

Holmberg, B. (1995) Uzaktan Ögrenimin Kurami ve Uygulamasi, Londra: Routledge, ikinci baski.

Keegan, D. (ed.) (1993) Uzaktan Ögrenimin Teorik Prensipleri, Londra: Routledge.

Keegan, D. (1986) Uzaktan Ögrenimin Temelleri, Beckenham: Croom Helm.

Moore, M. G. & Kearsley, G. (1996) Uzaktan Ögrenim: Bir Sistem Bakisi, Belmont: Wadsworth Yayin Sirketi.

Perry, W. (1976) Açik Üniversite: Birinci Üniversite - Emininin Tahsi Raporu, Açik Üniversite Yayinevi.

Peters, O. (1965) Der Fernunterricht, Weinheim: Julius Beltz.

Ross, M. G. (1976) Üniversite - Akademinin Anatomisi, New - York: McGraw Hill.

Rumble, G. & Harry, K. (eds.) (1982) Uzaktan Ögretim Üniversiteleri, Londra: Croom Helm.

Sewart, D., Keegan, D. & Holmberg, B. (eds.) (1983) Uzaktan Ögrenim: Uluslararasi Perspektifler, Londra: Croom Helm.

Smith, A. & Kelly, M. (eds.) (1987) Uzaktan Ögrenim ve Ana Egilim, Londra: Croom Helm.

Smith, K. C. (1980) Kurs gelittirme prosedürleri, Uzaktan Ögrenim, 1 (1), 61 - 67.

Tight, M. (1991) Yüksek Ögrenim: Bir 'part-time' Perspektifi. Yüksek Ögrenim Konusunda Arastirma Cemiyeti ve Açik Üniversite Yayinevi.

Tight, M. (1994) Part - time yüksek ögrenim modelleri: Kanada ve Ingiltere, Mukayeseli Ögrenim, 30 (3), 183 - 192.

Verduin, J. R. & Clark, T. A. (1991) Uzaktan Ögrenim: Etkin Uygulamanin Temeli, San Fransisco: Jossey Bass.